شورای شهر غیر تخصصی !؟ ؛ تحلیل آماری و ریز شورای شهر جدید

انتخابات شورای شهر چهارم امسال همزمان با ریاست جمهوری برگزار شد و نهایتا اسامی 31 نفر شورای شهر تهران اعلام شد. فارغ از دسته بندی های سیاسی که توسط سایرین انجام می شود خوب است بر اساس تحصیلات و سوابق افراد به بررسی شورای چهارم بپردازیم. یک بررسی علمی تر و آماری تر. این بررسی را در دو بخش می خوانید:

1. بررسی سوابق و تخصص ها
2. بررسی آرا و رای آوری افراد

بخش اول: بررسی سوابق و تخصص ها

سطح تحصیلات

سطح تحصیلاتی شورای شهر چهارم از ترکیب نسبتا خوبی برخوردار است. البته لازم به ذکر است که بالا بودن سطح تحصیلات قاعدتا باید گواهی برای آشنایی و تسلط فرد در حوزه ای خاص باشد و به هیچ وجه دلیلی برای برای بالا بودن قدرت استنتاج یا نمایش گر ابعاد شخصیتی و …  نیست. در نتیجه نمی تواند به تنهایی ملاکی مثبت تلقی شود.

یعنی با فرض آنکه مدارج تحصیلی تاییدی است بر تخصص فرد باید حوزه تخصصی فرد را مورد بررسی قرار دهیم. درنتیجه برای یک شهر کارشناس معماری مهم تر و مفید تر از دکترای موسیقی، تربیت بدنی، صنایع یا پزشکی است. جدول تعداد و درصد سطوح تحصیلی در ذیل مشاهده می شود:

تخصص اعضا

آیا شورای شهر باید متشکل از جمعی از معتمدین شهر باشند تا درباره سرنوشت شهر تصمیم بگیرند و یا جمعی  از متخصصین که مسایل شهری را از زاویه تخصصی بررسی کنند؟ طرفداران نظریه اول متخصصین را در قالب مشاوره در کنار معتمدین قرار می دهند. اما با این حال مشخص نیست چگونه معتمدین بدون آشنایی با مسایل تخصصی توانایی تصمیم گیری تخصصی دارند؟ و یا چگونه می توانند پیشنهادات مشاورین را ارزیابی کنند؟ آیا عدم وجود تخصص باعث نمی شود شورای شهر به سمت مسایل غیر تخصصی یا جناحی پیش رود؟(در این رابطه این مطلب کوتاه را بخوانید)

اگر شورای اسلامی شهر ملاک تصمیم گیری برای یک شهر اسلامی باشد طبیعتا دو گروه معماری-شهرسازی و دین پژوهان نفرات اول برای شناخت موضوعات هستند. متخصصین معماری و شهرسازی سهمی بیش از یک ششم  شورای شهر ندارند. به بیان دیگر هنگام تعریف یک مساله معماری و شهرسازی در شورای شهر چیزی حدود پنج نفر مخاطب اصلی و احتمالا تصمیم گیرنده اصلی هستند! شاید بتوان با اغماض عمران را نیز در این لیست شامل نمود که نهایتا یک نفر اضافه می شود. از حوزه علمیه نیز تنها یک نفر حضور دارد!

حضور ورزشکاران  با 4 نفر و چهره های مدیریت ورزشی با 3 نفر نشان دهنده غربت تخصص در شورا است. البته بعضی از این جمع تخصص هایی دیگر نیز دارند که آن تخصص ها را در این مطلب لحاظ می کنیم، اما واقعیت این است که سبقه ورزشی 5 نفر از آنها تاثیری جدی در انتخابشان داشته است نه تخصص شان. به هر حال برای سه نفر یعنی حدود ده درصد شورای شهر پیشینه ای جز حضور در میادین ورزشی پیدا ننمودیم!

بزرگترین گروه شورا را شاخه های مدیریتی تشکیل می دهند. مدیریتی ها هرچند چندان بی ارتباط نشان نمی دهند اما باید بدانیم در حوزه تخصصی شهر رشته مدیریت نیز تخصصی شده است و طی سال های اخیر رشته ای با نام مدیریت شهری به وجود آمده است. سایر رشته ها از جمله حقوق، علوم سیاسی، دفاعی و از این دست با حضور قاطعانه نزدیک به 30 درصد در کنار پزشکان با 10 درصد سایر تخصص های شورا را تشکیل داده اند. برای دو نفر نیز تخصصی پیدا نشد.

در مجموع تنها 5 معمار و شهرساز همراه 1 کارشناس حوزوی که باید متخصصین اصلی یک شهر اسلامی باشند تنها یک پنجم منتخبین را تشکیل می دهند! که البته غنیمت است.

در تقسیم بندی ذیل سوابق افراد با توجه به نزدیکی به مسائل شهر اسلامی دسته بندی  و رتبه بندی شده اند:

به نظر می رسد درک صحیحی از مسائل معماری و شهرسازی در سطح مدیریتی و ایضا جامعه وجود ندارد. مسایل این حوزه مانند ریاضیات یک پاسخ ندارد و مانند پزشکی معمولا ناشی از علت مشخصی نیستند بلکه بیشتر کیفیتی هستند و راه حل های متفاوتی دارند.

یک عضو شورای شهر باید بتواند این مسائل را تحلیل کند و تنها مشاوره گرفتن در این زمینه کافی نیست. مشکلات این حوزه تنها عدد و رقم نیستند، در نتیجه حتی مهندسان عمران نیز در بسیاری موارد درک صحیحی از ابعاد و زوایای آن ها ندارند. اما این دو گروه معماری-شهرسازی و دین پژوهان چه میزان از شورا را تشکیل می دهند؟ با این ترکیب شورای شهر قرار است چه مسائلی در صحن شورا مطرح شوند؟

آشنایی قبلی

12 نفر یعنی بیش از یک سوم شورای شهر از افراد جدیدالورود هستند که سابقه ی فعالیت قانون گذاری یا اجرایی دولتی ندارند. درنتیجه به مدت زمانی برای آشنایی با نحوه فعالیت شورای شهر نیاز دارند.

9 نفر نیز هرچند سابقه آشنایی با فعالیت های اجرایی را داشته انداما فعالیت قانون گذاری را تجربه نکرده اند. تنها چیزی حدود یک سوم شورا که نیمی از مجلس و نیمی از شورای قبلی اند با فرایند عملیاتی آن آشنایند و آموزش دیده اند.

البته باید به محاسن ورود نیروهای جدید به شورا و صحن اجتماع اشاره نمود اما با توجه به این که متاسفانه غالب اعضا تخصص لازم را ندارند اگر سابقه حضور نیز نداشته باشند موجب اتلاف وقت یا ناکارآمدی بیشتر شورا خواهند بود.

بررسی آرا و رای آوری اعضا

تعداد  و درصد آرا

به جز 2 نفر ابتدایی سایر اعضا از تعداد آرایی نزدیک به یکدیگر بر خوردارند. همان طور که در نمودار ذیل نیز مشاهده می شود، از رتبه سوم به بعد هر دسته چهار یا پنج نفره در یک تراز و 15 نفر انتهایی تعداد رای با اختلاف بسیار پایینی را کسب کرده اند.

این مساله در نمودار بعدی که تفاوت رای هر فرد با نفر قبلی را نشان می دهد بهتر مشخص می شود. در واقع به جز پنج نفر باقی افراد تفاوت رای بسیار کمی با نفر بالایی خود دارند. نتیجه آن که رقابت افراد بسیار نزدیک بوده و عملا با اندکی جابجایی شرایط ترکیب اعضا براحتی به هم می خورد. تفاوت آرا حتی به 58 رای نیز رسیده است! و هرچه به انتهای جدول نزدیک می شویم رقابت حساس تر می شود.

اما از طرف دیگر این رقابت فشرده اعضا با درصد رای بالایی صورت نگرفته است. اگر درصد رای کسب شده به نسبت کل آرای صحیح را بررسی کنیم (آبی پررنگ) بیشترین درصد 25 و رتبه بعدی 18 درصد بوده و بیش از 77 درصد شورا (21نفر) کمتر از ده درصد رای کسب کرده اند. اگر آرای باطله را نیز در آمار محاسبه کنیم (آبی کم رنگ) بیش از 90 درصد شورای شهر پایین تر از 10 درصد رای رای دهندگان را همراه دارند و تقریبا نیمی از شورای شهر با رای کمتر از 5 درصد رای دهندگان انتخاب شده اند.

پر واضح است که یکی از دلایل پخش شدگی آرا افزایش دو برابری تعداد اعضا بوده است، به نحوی که رای دهندگان می بایست نام 31 نفر را در برگه ها می نوشتند. طبیعی است که در این شرایط تعداد و درصد رای پایین آمده و احتمال حضور افراد به صورت لیستی افزایش میابد. متعاقبا با توجه به ثبت نام بیش از 1700 نفر در انتخابات نتیجه غیر تخصصی تر شدن و جناحی تر شدن شورای شهر است. لازم به ذکر است نباید از انتخابات محلی ای چون شورای شهر انتظارات بالایی داشت اما در کشوری مانند ایران با سابقه مشارکت عمومی 85 درصدی می توان از ظرفیت مردم استفاده بیشتری نمود.

جمع بندی و ارائه پیشنهاد:

همان طور که ذکر شد به نظر می رسد شورای شهر با ساختار فعلی شورای کارآمدی نباشد. به احتمال فراوان افراد غیر متخصص، با سوابق و دسته بندی های جناحی شورای شهر را به سمت فعالیت های غیر تخصصی وغالبا جناحی بازی پیش خواهند برد. کما این که هم اکنون انتخاب شهردار به عنوان مهم ترین وظیفه شورا تبدیل شده است، و صد البته شهرداری نهادی پر قدرت و پر ثروت و متاسفانه به نوعی زمینه سازی ریاست جمهوری شده است.

طبیعی است که از شورای شهری این چنین غیر متخصص شهرداری غیر متخصص و حافظ منافع گروه ها درآید. کما این که زمزمه های متعددی برای شهرداری افراد مختلف به گوش می رسد: محسن هاشمی، محمد باقر قالی باف، معصومه ابتکار، مهرداد بذرپاش، محمد علی نجفی و … که متاسفانه همگی غیر متخصص و بعضا به شدت جناحی هستند. البته نباید از این ترکیب شورای شهر انتظارات زیادی داشته چرا که بنای اصلی آن اشتباه گذاشته شده است. شورای شهر اول تهران متاسفانه آن چنان وارد مسایل درون جناحی شدند که به راحتی توسط مردم حذف شدند. هرچند در دوره های بعدی این روند تعدیل شد اما ساختار غیر تخصصی شورا اجازه پیشرفت بیشتری نمی دهد.

یکی از عواملی که باعث بهبود عملکرد شورا و تخصصی تر شدن آن در دوره های بعدی شد ریاست یک معمار متخصص بر شورا بود. البته نشانه ها حاکی از فعالیت گروه ها برای تغییر این گزینه و نصب افرادی منطبق با سلیقه سیاسی این گروه هاست. نشانه هایی که حکایت از آغاز دور تازه ای از جناحی بازی در شورای شهر است. بعضی ازاعضای منتخب در بیشتر سخنرانی های خود از اهمیت جناحی نشدن شورای شهر سخن فرسایی می نمایند اما در عمل به دنبال نصب جناحی ترین و سیاسی ترین گزینه ها برای شهرداری هستند!!! راه حل چیست؟

راه حل تخصصی کردن شورای شهر است. این امر در کشور ما نیز مسبوق به سابقه بوده و نمونه مشهور آن “مجلس خبرگان” است. این ساختار در مسایل تخصصی درگیر با عرصه عمومی به شدت توصیه می شود. چرا که می توان با نصب متخصصین مورد اعتماد عموم روند انجام امور را مطمئن تر پیش برد. در حال حاضر شیوه انتخاب اعضای شورای شهر مبتنی بر انتخاب معتمدین شهر است. معتمدینی که می توانند پزشک، هنرمند، ورزشکار، مجری و … باشند.

در این شیوه با توجه به عدم تخصص بیشتر اعضا مجبور به استفاده از مشاورین بعضا دائمی در حوزه های تخصصی معماری-شهرسازی، دین پژوهی و … هستیم. جالب آن جا که با توجه به عدم آشنایی افراد با حوزه های تخصصی گروه مشاورین می توانند به راحتی فرایند تصمیم گیری را تحت تاثیر قرار دهند. به علاوه این اعضای غیرآشنا توانایی تصمیم گیری در لحظه را نخواهند داشت. آنها به راحتی به بازیچه دست گروه های سیاسی تبدیل شده یا به محل مراجعه مشکلات ریز و درشت افراد بدل خواهند شد. (در این زمینه)

اما در صورت تغییر ساختار و انتخاب شیوه خبرگانی، متخصصین متعهد و مورد اعتماد مردم درباره شهر تصمیم گیری می کنند که صد البته کاراتر خواهد بود. واضح است که این افراد دیگر نیازی به مشاورین دائمی نخواهند داشت ولی می توانند در موارد مختلف از مشاوره های مقطعی استفاده نمایند. این شیوه آسان تر، کم هزینه تر و مفید تر می نماید. به علاوه احتمال درگیری اعضا در مسائل غیر تخصصی یا جناحی به شدت کاسته خواهد شد.

شهرداری تهران امروز یک نهاد وسیع و درگیر با زندگی و آینده شهر است. شورای شهر غیر تخصصی در عرصه نظری و در عرصه عملی ثابت کرده است توان برخورد یا مدیریت شهرداری را ندارد. (موارد انتقادی به عملکرد شهرداری و متعاقبا شورای شهر را اینجا و اینجا بخوانید) تخصصی کردن شورای شهر یک الزام به نظر می رسد. اگر به دنبال شهری سالم و امن و اسلامی هستیم باید کارها به دست متخصصین متعهد باشد. امروز بعد از 34 سال، کسی نمی تواند ادعا کند متخصصی متعهد وجود ندارد، کما این که جوانان متخصص بسیاری پشت سدهای جناحی منتظر خدمت و اعتماد ایستاده اند. انتخابات یک شورای تخصصی به شدت آرام تر خواهد کما این که انتخابات مجلس خبرگان که نهادی به شدت سیاسی است با آرامش و منطقی خاص برگزار می شود. امید است در دهه پیشرفت و عدالت با اعتماد به متخصصین متعهد این مرز و بوم زمینه ساز تحقق شهری نمونه باشیم.

پیوست ها

جدول اطلاعات مورد تحلیل این گزارش که از منابع در دسترس  همه و پایگاه های خبری گرفته شده است مطابق ذیل است:

جدول سوابق و تخصص ها:

جدول آرا: