صاحب خانه ها ؛ نقد و بررسی فیلم چه خوب شد برگشتی

آیا چه خوبه که برگشتی همان اجاره نشین ها است؟ احتمالا مهرجویی قصد داشته بار دیگر با طنزی جذاب و واقعی به مسایل اجتماعی پرداخته و نهایتا موفقیت اجاره نشین ها را تکرار کند همانطور که نارنجی پوش را در راستای احیا هامون بگیریم.

نگاه اول: کجا هستیم؟
اما بر عکس اجاره نشین ها که قبل از هر برداشت معنایی یا سیاسی فیلمی جذاب و نمونه ای از طنز و داستانی سرگرم کننده بود، فیلم آخر مهرجویی اثری خسته کننده و ناقص می نماید. در طول نمایش چه خوب شد برگشتی از خود می پرسیدیم :”که چی؟” “جریان چیه؟” و …
داستانی به شدت شلخته و بی مزه، کند و تا حدودی کسالت بار. همراه شوخی های بی نمک وتمسخر، بازی بد بعضی شخصیت ها مثل دکتر به اضافه صدای خراب( شاید به دلیل سالن نمایش  بوده است) همه مزید بر علت اصلی یا همان داستان بی رمق فیلم شده و تحمل بیننده را تحلیل می برد. از کارگردانی با سابقه یک عمر انتظار بیش از این است. “چه خوبه که برگشتی” فیلمی نپخته و ناقص نشان می دهد.
مثلا متوجه نشدیم سبک فیلم چیست؟ اگر رئال است پس پرواز بشقاب پرنده چیست؟ اگر فانتزی است پس قواعدش کجاست؟ تخیلی هم که نیست. خیلی کمدی هم نیست. این سبک جدید را چه بنامیم و با چه منطقی آن را تحلیل کنیم؟

نگاه دوم: کجا می ریم؟
شاید بهترین دسته بندی برای این فیلم سبک معناگرا باشد. به این معنی که فیلمساز بخش مهمی از منطق و مسائل را پای معنای فیلمش قربانی کرده است. در نتیجه با متوجه شدن هدف فیلمساز و معنای تحمیلی فیلم چاله های فیلم توجیه می شود.
قصه شطرنج باز کلید ماجرا است که با تاکید عطاران می فهمیم فقط در هند اتفاق می افتد! دو شاهزاده ای که بر سر بازی شطرنج مسایل کشور را به بازی می گیرند و همه چیز از بین می رود. البته فقط در هندوستان!

دکتر و مهندس واژه های آشنای انتخابات ٨٨ اند که آشکارا ذهن ما را به برداشت های سیاسی  می برند. اما احتمالا منظور فیلم دقیقاً و مصداقاً به انتخابات ۸۸ مربوط نیست و کلی تر است. گویا فیلمساز هم از این برداشت ها خوشحال است و ماجرا عامدانه بوده است. دکتر از خارج برگشته و عشق اپرا و … و مهندس با ته ریش و عشق حافظ و سنت و شعر و هردو دنبال بدست آوردن دخترک تازه وارد “حوری” نام. آنها بر سر این دعوای پوچ دیوار دوستی را خراب کرده و سعی می کنند گذشته شان را نیز از یکدیگر جدا کنند. وسایل قرضی را پس می دهند و قلمرو خود را مشخص می کنند. به یکدیگر حمله می کنند و یکدیگر را لو می دهند. چپق را به زمین هم می اندازند و عاقبت هم دزد سوم برنده می شود و حوری و اموالش را می برد. بشقاب پرنده کذایی هم توهم خاله است از “عوامل خارجی”!
صحنه پایانی هم دکتر و مهندس دوباره لب ساحل شطرنج بازی می کنند و دوباره کشمکش بیهوده و …

نگاه سوم: کجا بودیم؟
نگاه سیاسی و اجتماعی یک فیلمساز نه تنها بد نیست بلکه باعث تعامل و نفوذ بیشتر فیلم بر تماشاگر می شود. این نگاه حتی می تواند از فسادهای دولتی و حزبی نیز جلوگیری کند و نوعی نقد درون گفتمانی باشد. اما ساده سازی مسئله تقابلات سیاسی به ماجرای شطرنج باز برعکس هدف اولیه عمل می کند. طمع، حرص قدرت و تصفیه حساب در بدنه سیاسی هر کشوری موجود است و هشدار دادن در این باره بسیار مفید است. در فیلم “چه خوبه که برگشتی” این مساله نه تنها به زبان و داستان خوبی بیان نشده است بلکه با ساده سازی به نوعی تمسخر و توهم تبدیل می شود. بازی سیاست هرچند گاهی با دلایل ساده پیش می رود ولی نمی توان منکر پیچیدگی هایش شد.

فیلم چه خوب شد برگشتی منظوری به شدت مهم دارد که اگر خوب بیان می شد می توانست به اجاره نشین های ۲ و حتی مهم تر از آن تبدیل شود. ای کاش با پرداخت بیشتر از کلی گویی رها می شد و به یک “نمونه” تبدیل می شد. وضعیت فعلی فیلم تقریبا همان جمله “مردم سرکارند” است که می توانست به “سیاست خاله بازی نیست” یا “مردم باهوش اند” تبدیل شود.